Er bestaan veel rituelen om een jaar af te sluiten. In essentie gaat het erom hoe je afscheid neemt van iets. Misschien doe je dat bewust, misschien niet. In feite is een jaar afsluiten vergelijkbaar met een dag afsluiten. Iemand die daar expliciet over geschreven heeft is de schrijver Cal Newport. Hij heeft een interessant “shutdown ritual” ontwikkeld, wat mij o.a. inspireerde voor een jaar shutdown.
Cal Newport’s Shutdown Ritual
Eerst ruim je op en check je alle open eindjes. Vervolgens markeer je het einde van je werkdag door simpelweg te zeggen: “Shutdown complete.” En ten slotte, maak een afspraak met jezelf dat als je deze woorden hebt uitgesproken, de enige acceptabele reactie op werkgerelateerde gedachten is om terug te gaan naar stap 1.
Waarom is het belangrijk om een ritueel te hebben?
Een ritueel fungeert als een duidelijke markering in de tijd. Het is net als bij een grensovergang. Je gaat van het ene land naar het andere land. Zonder markering is het moeilijk om een grens te handhaven. Alles loopt voortdurend door elkaar, en het wordt onduidelijk of je nu aan het werk bent of niet. Als je zelf niet weet waar de grens ligt, zullen anderen jouw grens ook niet respecteren. Je staat always-on, er is geen ruimte voor rust en ontspanning.
Geen switch, maar rust, stilte en leegte
Dus, aan het einde van de dag, gebruik je zo’n shutdown ritual om over te gaan van een werkfase naar een rustfase. Anders dan voor Cal Newport, is het voor mij geen schakelaar die ik omzet, maar eerder een aantal gefaseerde overgangen temidden van andere activiteiten: rust, stilte, leegte.
De functie van de rustfase is het verwerken van de dag. Je mag er dan wel een punt achter gezet hebben, maar gedachten laten zich niet zomaar afkappen. Die kabbelen nog even voort, en daar moet je ze ook de gelegenheid voor geven.
Na de rustfase komt de stilte fase, waarin je je hoofd echt tot rust laat komen en diepere vragen op kunnen komen, zoals: “Klopt het wat ik vandaag gedaan heb?, “Voelde ik vervulling?”, “Was het in lijn met mijn purpose?” Dan komt de leegte, en vanuit die leegte ontstaan vernieuwing en nieuwe energie.
Shutdown ritual voor het jaar
Het afsluiten van het jaar volgt dezelfde fasen. Begin met afronden en opruimen. Dat kunnen projecten zijn of de files op je computer: verplaats alles waar je over twijfelt naar archief, en kijk daar dan over een jaar weer in. Het meeste blijk je niet meer nodig te hebben.
Dan breekt enkele dagen voor Kerstmis de fase van rust aan. Zelf heb ik voor deze fase minimaal enkele dagen nodig. Als je deze fase van verwerking overslaat, en van werkstress naar kerststress gaat, kom je niet aan de volgende fasen toe, en vier je dus niet “effectief” vakantie. Na Kerst breekt dan de fase van stilte en leegte aan. Het jaar staat letterlijk even stil.
Het beleven van een overgangsmoment
De tijd tussen Kerst en Oud en Nieuw is als de pauze tussen in- en uitademen, een braakliggend terrein zonder oriëntatiepunten. Hoewel onze persoonlijkheid graag alles plant, is het soms cruciaal om het terrein even braak te laten liggen voor een vruchtbare start van het nieuwe jaar.
Sinds 10 jaar gaan wij met het hele gezin elk jaar tussen kerst en oud en nieuw op een familie retraite. Onze kinderen zijn er dol op en het geeft ons als gezin altijd nieuwe geestelijke en fysieke energie.
Een oude en recent weer populaire Europese traditie is het beleven van de tijd tussen Kerst en 3 Koningen als de 12 heilige nachten. In die tijd houd je een dagboek bij en noteer je invallen. Zie hier het boek van Frans Lutters.
Dus, hoe ga jij deze overgangsmomenten beleven?
